Sign up

Ho aha litsamaiso tsa mahlale tse itokiselitseng bokamoso ho Global South

Litheknoloji tse ntseng li hlaha li fetola tsela eo mahlale e tsamaisoang ka eona 'me li fana ka monyetla o moholo oa ho matlafatsa litsamaiso tsa mahlale ho Global South - haeba ho amoheloa ha bona ho tataisoa ke mekhoa e kenyeletsang, e tšehelitsoeng hantle le e amehang ka maemo. Mokhoa oa ho etsa bonnete ba hore mahlale ana a kenya letsoho litsamaisong tsa mahlale tse leka-lekaneng le tse tsitsitseng, ho fapana le ho matlafatsa ho se tšoane ho teng, e ne e le sepheo sa mantlha sa boikhutso ba morao-rao ba leano bo neng bo hlophisitsoe ke African Academy of Sciences le Setsi sa Machabeng sa Mahlale a Saense Setsi sa Bokamoso ba Saense, ka tšehetso e tsoang Setsing sa Lipatlisiso sa Nts'etsopele ea Machabeng sa Canada (IDRC).

The tlohela e kopantse litsebi le baetapele ba mekhatlo ho tsoa libakeng tse fapaneng ho hlahloba hore na mahlale a maiketsetso a kang bohlale ba maiketsetso, liroboto, 'nete ea sebele, khokahanyo e tsoetseng pele, le sethala sa data li se li ntse li susumetsa lipatlisiso - le hore na ho hlokahala mehato efe ho netefatsa hore li sebeletsa saense le sechaba ho Global South.

Ho rala motheo bakeng sa boiqapelo bo lekanang

Barupeluoa ba hatelletse hore litšitiso tsa ho amohela theknoloji e ntseng e hlaha ha se thekenoloji ka tlhaho. Ho e-na le hoo, li bonahatsa liqholotso tse pharaletseng tse tobaneng le litsamaiso tsa saense likarolong tse ngata tsa Global South - mekhoa ea motheo e fokolang, mekhatlo e sa fumaneng chelete e ngata, libaka tse arohaneng tsa maano le phihlello e sa lekanyetsoang ea lisebelisoa le menyetla.

Ho thusa mahlale ho fana ka boleng ho litsamaiso tsa mahlale le mekhatlong eo ba e sebeletsang, barupeluoa ba hloaile libaka tse ngata tsa ts'ebetso, ho kenyelletsa:

A. Ho hokahanya saense le leano: Ho hlokahala mekhoa e matla ho etsa bonnete ba hore lipatlisiso li tsebisa merero ea maano, le hore maano a nolofaletsa litsamaiso tse matla, tse lebeletsoeng pele tsa mahlale, haholo-holo libakeng tse fetohang ka potlako joalo ka AI le taolo ea data.

B. Ho tsetela lichabeng tsa mahlale tse kenyeletsang: Ho ntlafaletsa tekano ea bong le meloko ho bohlokoa bakeng sa ho aha tikoloho ea liphuputso e tsitsitseng, e ikemiselitseng kamoso.

C. Ho hlokomela le ho boloka matlotlo a data: Phihlello e lekanang ho data ea mahlale ke karolo feela ea equation. Hape ho lokela ho hlokomeloa hore na data - le lisebelisoa, metadata, le tsebo eo ba e tšehetsang - e hlophisitsoeng, e laoloang, 'me e bolokiloe molemong oa sechaba oa nako e telele.

D. Tsebo ea ho aha bokamoso: Ts'ehetso ea hlokahala bakeng sa litsebo tsa tekheniki le data, tsebo ea saense, le bokhoni ba ho lekola litlamorao tse pharalletseng tsa sechaba le moruo tsa mahlale a macha.

E. Ho theha maemo a phapanyetsano ea tsebo: Mekhoa e loketseng le e leka-lekaneng ea ho arolelana tsebo, e bohlokoa ho netefatsa hore mekhoa e mecha e na le bohlokoa ba lehae empa e ka ba le tšusumetso ea lefats'e.

F. Ho lekola boitokisetso ba setheo: Mekhatlo e tloaelehileng e ka thusa litsi tsa lipatlisiso ho lekola hore na li hlomeletsoe ho sebelisana ka mokhoa o nang le morero le mahlale a ntseng a hlaha - le moo tšehetso e eketsehileng e hlokahalang.

Habohlokoa, matsapa ana a tlameha ho tšehetsoa ke matsete a tsitsitseng le a maano. Kantle ho tshehetso e hlokehang ya ditjhelete le ya ho aha bokgoni, esita le dithekenoloji tse tshepisang ka ho fetisisa di tla sokola ho mela ditsamaisong tsa mahlale tse dulang di haellwa.

Ke eng e latelang: litlaleho tsa theknoloji bakeng sa leano le liketso

Lipuisano tse ruileng sebakeng sa boikhutso joale li tla fepa ka sete ea litlaleho tsa theknoloji - likhuts'oane tsa tlhahlobo tse etselitsoeng ho lekola tšusumetso e ka bang teng ea mahlale a khethiloeng litsamaisong tsa mahlale ho Global South. Litlaleho tsena li tla fana ka kakaretso e hlophisitsoeng ea hore na lisebelisoa tse ntseng li hlaha li sebelisoa joang ha joale, menyetla le likotsi tseo li li hlahisang, le maemo a hlokahalang bakeng sa ts'ebeliso ea tsona e sebetsang le e lekanang.

Litlaleho tsena li tla sebetsa e le sesebelisoa bakeng sa baetsi ba melaoana, batšehetsi ba liphuputso, litsi tsa thuto, le batšoantšisi ba lekala la poraefete ba ikemiselitseng ho ts'ehetsa litsamaiso tsa mahlale tse kenyeletsang bohle le tse mabapi le bokamoso. 

Ha lenaneo lena le ntse le tsoela pele, ho Setsi sa ISC sa Bokamoso ba Saense le balekane ba eona ba tla tsoelapele ho theha libaka tsa ho thuisa, tšebelisano, le ponelo-pele ea leano - ho netefatsa hore Global South ha e kenyelelitsoe feela lipuisanong tse mabapi le bokamoso ba saense le theknoloji, empa o phetha karolo e ka sehloohong ho li bōpang.

Lula u le haufi le likoranta tsa rona