Lekhotla la Machabeng la Saense le Setho sa lona, Mokhatlo oa China oa Saense le Theknoloji (TS'OLO), ka kopanelo le Nature, ba hlahisitse letoto le lecha la likarolo tse tšeletseng tsa li-podcast tse hlahlobang maemo a ntseng a fetoha a mesebetsi ea lipatlisiso. Ho pholletsa le letoto lena, bafuputsi ba pele le ba bohareng ba mosebetsi ba tla buisana le bo-rasaense ba phahameng, ba arolelana liphihlelo tsa khōlo, tšebelisano-'moho, le ho mamella ha ba tobane le phetoho e potlakileng.
Ketsahalong ena ea boraro, Mercè Crosas, Mookameli oa Computational Social Science le Humanities ho Barcelona Supercomputing Center, le Mohammad Hosseini, Motlatsi oa Moprofesa oa Melao ea Boitšoaro ho University ka leboea-bophirimela, buisana kamoo AI le digitalization li fetolang mesebetsi ea saense le mokhoa oa ho etsa lipatlisiso.
Puisano e totobatsa menyetla le liphephetso tseo AI e li tlisetsang bafuputsi ba pele le ba bohareng ba mosebetsi. Le ha mahlale a macha a etsa hore ho be le tsoelo-pele le ho bula mekhoa e mecha ea ho etsa lipatlisiso, e boetse e hlahisa matšoenyeho mabapi le tekano ea phihlello, ho itšetleha haholo ka lisebelisoa tse ikemetseng, le khoholeho ea monahano o tebileng.
Izzie Clarke: 00:01
Dumelang le amohelehile. Ke moqolotsi oa litaba oa mahlale Izzie Clarke 'me podcast ena e hlahisitsoeng ka kopanelo le Lekhotla la Machabeng la Saense, ka tšehetso ea Mokhatlo oa China oa Saense le Theknoloji, re tla buisana ka matla a thuso ea dijithale le bohlale ba maiketsetso bo tsejoang ka AI, bohlokoa ba eona mesebetsing ea mahlale, hammoho le ts'okelo e ka bang teng khoebong ea mahlale.
Kajeno, ke kopane le Mercè Crosas, Mookameli oa Computational Social Science le Humanities Setsing sa Barcelona Supercomputing le Mopresidente oa Komiti ea Boitsebiso ba Lekhotla la Machabeng la Saense, le tsejoang e le CODATA.
Mercè Crosas: 00:42
Lumela.
Izzie Clarke: 00:43
Le Mohammad Hosseini, Motlatsi oa Moprofesa oa Boitšoaro Univesithing ea Northwestern e Chicago, le setho sa Global Young Academy.
Mohammad Hosseini: 00:51
Khotso, u phela joang?
Izzie Clarke: 00:52
Hantle haholo, kea leboha. Ke nahana hore potso ho lōna ka bobeli, ho qala lintho, ke hore na ke hobaneng ha joale e le motsotso oa bohlokoa oa ho nahana ka mokhoa oo digitalization le AI li thehang mesebetsi ea mahlale?
Mohammad Hosseini: 01:05
Ke nahana hore re ntse re bona ho etsa liqeto tse ngata le ho feta tse tsamaisoang ke data ke bafuputsi, bao ka linako tse ling le bona ba theohelang ho etsa liqeto tsa naha kapa tsa lehae, e leng ntho e ntle, empa mabapi le mesebetsi ea saense, sena se bolela hore re hloka ho koetlisa bafuputsi ka litsebo tse ncha.
Mme haesale ho le jwalo. Empa ka lebaka la boemo bo holimo, lintho li tsamaea ka potlako hoo re sitoang ho li tšoara. Mechini e ntse e e-ba le bokhoni hoo e ka khonang ho tlosa kapa ho nkela basebetsi sebaka sa saense. Hona joale re nakong e mahlonoko ea ho buisana ka mokhoa oa digitalization le ho hlahloba hore na ke mang ea ruang molemo ho litheknoloji tsena, ke bo-mang ba ka setseng morao le hore na re ka etsa bonnete ba hore ponaletso le tekano tšebelisong ea tsona.
Izzie Clarke 01:54
Mercè, maikutlo a hau ke afe?
Mercè Crosas: 01:56
E 'ngoe ea lintho tsa pele ke hore AI e se e ntse e sebelisoa ka mahlale ka nako e telele,' me phetoho e ntse e etsahala butle-butle. Ke 'nete hore hona joale ho na le tšebeliso e hlakileng ea AI e sebelisoang e le mekhoa ea tlhahiso e ngata ea saense.
Kahoo, ho tloha ha ho hlahlojoa tlhahlobo ea lingoliloeng ho leka ho fumana potso ea lipatlisiso, ho ea ho ts'ebetso ea data le ho bokella lintlha, ebe joale tlhahlobo ka boeona, empa hape ka nako eo ho hatisoa ha liphello tsa saense. Ke bolela, ke nahana hore ntlha eo Mohammad a neng a bua ka eona, e na le tšusumetso e pharalletseng ho feta leha e le neng pele.
Izzie Clarke: 02:34
Ho na le lintho tse ngata tse lokelang ho nahanoa mona. U boletse sengoliloeng moo 'me re tla kena ho eona ka nako e khutšoanyane. Empa mabapi le menyetla, ke menyetla efe eo u e bonang e hlaha ho sena bakeng sa bafuputsi ba pele le ba bohareng ba mosebetsi le hore na seo se fetola boemo ba saense bo tsamaisoang ke AI joang?
Mohammad Hosseini: 02:55
Ke nahana hore menyetla e mabapi le ho fumana lintho tse ncha le ho etsa lintho tseo e ka bang toro lilemong tse hlano tse fetileng. Sebaka leha e le sefe se ka ruang molemo ho mohlala, re tsamaea ka potlako haholo hona joale. Ona ke monyetla, haholo-holo bakeng sa bafuputsi ba pele le ba bohareng ba mosebetsi bao e ka 'nang eaba ba tseba ho sebelisa AI, empa e tla le mekhoa e itseng ea khoebo. Ho fumana monyetla ho mahlahahlaha ana a macha ho hloka mofuta o mocha oa bohelehele oo re sa koetlisoang ho ona. Empa ke nahana hore re lokela ho leka ho fumana mesebetsi maemong a lipatlisiso a ke keng a iketsetsa le ho leka ho ipabola mesebetsing e joalo.
Mohlala, sebaka seo ke etsang lipatlisiso, ke mofuputsi oa melao ea boitšoaro. Ho ngola pampiri e phehisanoang hantle e se e ntse e iketsetsa. Empa ho fana ka tlhabollo, ho ruta sehlopha sa motho ka mong, seo hape se sebetsanang le batho, kapa ho etsa lipuisano ho bokella lintlha le ho fumana lintlha tse ncha ho tsoa ho liphihlelo tsa batho ba phelang - ena ke mesebetsi e ke keng ea iketsetsa habonolo. Mme ke nahana hore re hloka ho fumana sehlopha sena sa mesebetsi maemong a rona a lipatlisiso mme re leke ho ipabola ho seo.
Izzie Clarke: 04:06
Mme Mercè?
Mercè Crosas: 04:07
Ha ke bone kotsi e ngata ea bo-ramahlale kapa bo-ramahlale ba pele-pele, bo-ramahlale ba bohareng ba mosebetsi, ho nkeloa sebaka. Seo ke se bonang ke menyetla ea ho botsa lipotso tse ncha tseo bo-rasaense ba bangata ba meloko e fetileng ba neng ba sa khone le ho nahana ho li botsa, na ha ho joalo? Kahoo, che, ha se taba eo feela, hantle, joale re ka sebelisa lisebelisoa tsena, empa hore re ka nahana ka masimo a mang ka tsela e fapaneng. Ho biomedicine, phetohong ea boemo ba leholimo, fisiks le biology bakeng sa liphatsa tsa lefutso, tse ka fetohang ka tšebeliso ea AI le mefuta e mecha ea data.
Izzie Clarke: 04:39
Ke nahana hore rea bona hore ho na le mekhoa e mengata e fapaneng eo re ka retelehelang ho AI le ho sebetsana le mesebetsi e fapaneng, 'me re buile ka ho ntlafatsa tsebo. Joale, u nahana hore bafuputsi ba pele le ba bohareng ba mosebetsi lefapheng la saense ba hloka ho ela hloko eng, hona ba ka fumana tšehetso hokae?
Mercè Crosas: 04:57
Ho bohlokoa ho feta leha e le neng pele ho ba thata haholo ho mahlale le ho utloisisa hore, qetellong, hore na re sebelisa AI kapa re sebelisa lisebelisoa tse ling, mahlale ke seo re se etsang, 'me mahlale ke boikaketsi mme mahlale a tlameha ho phatlalatsoa. Mekhoa, data le tsela eo re e etsang ka eona li tlameha ho netefatsoa ke ba bang.
Ho bolela hore, hape, ha re sebelise lisebelisoa tsa AI feela ho re fa likarabo, empa re hloka ho ba litsebi tse eketsehileng mabapi le mokhoa oa ho netefatsa likarabo tseo. 'Me bakeng sa seo, re hloka hore re ntse re itokisitse haholoanyane mabapi le theory of the fields moo re etsang research le rigorosity of the outputs.
Izzie Clarke: 05:33
Ee, ke bolela, Mohammad, le 'na ke tla rata maikutlo a hau mabapi le sena hobane kea tseba hore ena ke ntho eo u e elang hloko haholo.
Mohammad Hosseini: 05:38
Eya, ruri. Hape ke batla ho khutlela ho seo Mercè a se buileng mona. E, ke habohlokoa ho nahana ka khopolo, 'me ka nako e ts'oanang, ho na le batho ba bangata bao hona joale ba phehang khang ea hore ka lebaka la ho phahama hona ha saense e tsamaisoang ke data, re bona qetello ea khopolo ea sechaba. Khopolo ha e hlile ha e bohlokoa hobane batho ba ka bokella data mme ba etsa merafo ea data ho bona se bohlokoa ntle le ho ba le maikutlo a pele ho pokello ea bona ea data.
Mme ke nahana hore ke tswelopele e makatsang e hlokang ho hlahlojwa le ho elwa hloko. Ke nahana hore e 'ngoe ea liqholotso tseo ke batlang ho li totobatsa ke taba ea hore re na le phihlello ea lisebelisoa tse fapaneng, ho latela sebaka. Re boetse re na le ho se tšoane ho latela hore na litsi li fana ka eng. Ke na le tokelo ea ho ba univesithing e ikemetseng e ikemetseng ea US e fanang ka phihlello ea mahala ho mefuta e fapaneng ea AI, empa ha ho joalo ho bafuputsi ba bang ba limilione.
Mme phapang ena e beha batho ba bang ba bangata maemong a hlokang menyetla. Liunivesithi tse ngata ha li na leano le akaretsang la tšebeliso ea mefuta ea AI. Haeba ke ne ke le univesithing e joalo, ruri ke ne ke tla leka ho bua le batsamaisi ba univesithi kapa laeborari ho ba kōpa hore ba fane ka tataiso le koetliso.
Mercè Crosas: 06:54
Ho latela kotsi ea ho ba le data haholo. Ha ke amohele hore ke eona tsela eo re lokelang ho tsamaea ka eona, na ha ho joalo? Liphetho ke ho kopana pakeng tsa mohlala oa theory le mokhoa ona o tsamaisoang ke data. Empa mabapi le ho sebelisa AI e hlahisang kapa mefuta e mecha ea lisebelisoa tsa AI, ke nahana hore Europe e na le mokhoa o fapaneng haholo ho feta libaka tse ling.
'Me hona joale ho ntse ho etsoa nts'etsopele ea leano le lecha la AI ho saense le saense bakeng sa AI. Re lokela ho ba hlokolosi hore na re sebelisa lisebelisoa tsa AI tsa mofuta ofe, ebang li na le tlhaloso e hlakileng ea hore na ke data efe e sebelisitsoeng, ebang ke mohloli o bulehileng, hore na ba tsepamisitse maikutlo ho AI e tšepahalang, 'me ke nahana hore ke ea bohlokoa haholo.
Izzie Clarke: 07:36
Ke ne ke batla ho khetha ntho e 'ngoe moo. Re bua ka hore na re sebelisa AI joang mosebetsing le khatisong, hape. Joale Mohammad, ke lintho life tseo u nahanang hore bafuputsi ba pele le ba bohareng ba mosebetsi ba lokela ho li ela hloko ha ho tluoa tabeng ea ho phatlalatsa le tšebeliso ea AI?
Mohammad Hosseini: 07:54
Ee, ke nahana hore e 'ngoe ea lintho tseo re lokelang ho li ela hloko haholo ke hore na ke mosebetsi ofe oo re o theolelang ho AI? Ke mosebetsi ofe oo re kopang AI ho o etsa? Ha boom ena ea AI e qala, AI e ne e sebelisoa haholo qetellong ea ts'ebetso ea hau ea lipatlisiso, joalo ka ntlheng ea ho kopitsa le ho ntlafatsa ho baloa joalo-joalo.
Empa joale re theola mesebetsi ena ea bohlokoa ho AI, 'me nakong e tlang ha u batla ho nahana ka potso ea hau e latelang ea lipatlisiso, ho e-na le ho nahana ka ho teba ka libuka tseo u li balileng kapa lihlooho tse ncha tseo u li balileng, u tšoana le, ah, e re ke botse hore na AI e reng ka eona. E fetoha e lemalla haholo, 'me ke khothaletsa bafuputsi ho elelloa mesebetsi eo ba e abelang 'me ba ipotse, na ho bohlokoa?
Tlhahiso ea ka ke hore u se ke ua phatlalatsa ho hong molemong oa ho phatlalatsa ho hong ntle le haeba u na le ho hong ho bohlokoa hoo u ka ho buang. Nahana ka hore na u qotsa mang. Haeba u sebelisa AI ho fumana lingoliloeng, etsa bonnete ba hore u bala litaba tseo u li qotsang, hobane hangata litemana tsena ha li na thuso.
Izzie Clarke: 09:03
Mme ke nahana hore ke ntlha e ntle. E, ho na le litsela tseo ka tsona re ka sebelisang AI e ka 'nang ea e-ba molemo lintlheng tse ling, empa boloka tse ling tsa litsebo tseo li le mafolofolo le ho etsa bonnete ba hore u etsa ka hloko ka litsela tse ling, hape.
'Me ke nahana hore mohlomong seo se re tlisa puisanong ea botšepehi. Kahoo, ka har'a tšimo ea hau le ho sechaba ka bophara, ho hloka eng ho boloka ts'epo mehleng ee ea dijithale? Mercè?
Mercè Crosas: 09:30
Hantle, ke nahana hore ho bonolo haholo. Ke bolela hore u ne u e-na le botšepehi ha u khona ho e buisana, ha u e utloisisa ka botlalo le seo u sebetsang ho sona 'me ha sea hlahisoa ke ntho e' ngoe eo u sa e utloisiseng. Ho khutlela ho litekanyetso tsa saense le saense e bulehileng, hore e hlakile ka hohle kamoo ho ka khonehang, hore motho e mong le e mong a ka netefatsa seo u se entseng ho tloha kamoo u sebelisitseng mohlala oa AI, mokhoa, boitsebiso boo u bo sebelisitseng, mosebetsi oa ho sebetsa, melao-motheo e nepahetseng bakeng sa data e fumanehang, e fumanehang, e ka sebelisoang hape. Empa le software e le hore seo u se sebelisang se ka arolelanoa, se ka fumanoa ke ba bang 'me se ka netefatsoa.
Izzie Clarke: 10:06
Empa ho na le mekhoa e mengata e khahlisang eo sena e ka bang sesebelisoa sa ho fetola saense le digitalization, hape. Joale, Mercè, u bona joang karolo ea puisano ea mahlale e ntse e hola ha theknoloji e ntse e hola, hape?
Mercè Crosas: 10:20
Ho joalo, ka hona, puisano ea mahlale, re ntse re hloka ho etsa mosebetsi o mongata ho seo molemong oa sechaba. 'Me ho se ho ntse ho na le litebello tseo e leng menyetla kapa menyetla ea hore AI e be le karolo hape ho thusa ho akaretsa tlhahiso e ngata ea mahlale le ho etsa hore e fihlellehe ho bamameli ba bangata. Kahoo, ke nahana hore seo se ka khahla.
Izzie Clarke: 10:41
'Me qetellong, ke eng e u fang bobeli tšepo bakeng sa bokamoso ba saense lefatšeng lee la digital? Mohammad?
Mohammad Hosseini: 10:47
Ke nahana hore se mphang tšepo ke moloko o mocha oa bafuputsi ba buang. Re shebile moloko o mocha o itetang sefuba ho bua seo o se nahanang 'me o ikemiselitse ho lefa theko bakeng sa oona. Ke US 'me ke bona mefuta eohle ea lik'hamphani tse kholo le kamoo li ka susumetsang boemo ba lipatlisiso le liunivesithi le tseo kaofela. Kahoo, ho bohlokoa haholo hore ke bone seo.
Izzie Clarke: 11:12
Mme Mercè?
Mercè Crosas: 11:15
Kahoo, ke nahana hore re na le lisebelisoa tse ngata tsa ho utloisisa hore na re sebetsa joang, re sebelisana joang, ke lipotso life tse ncha tseo re ka li botsang saenseng. 'Me ke nahana hore seo se fana ka tšepo bakeng sa saense e ntlafetseng haeba re sa lahleheloe ke saense' me re sa lahleheloe ke litekanyetso tsena tsa saense e bulehileng, empa hape re sebelisa monyetla oa mofuta ona o mocha oa mekhoa ea AI.
Izzie Clarke: 11:34
Ke le leboha ka bobeli ka ho ikopanya le 'na.
Haeba u mofuputsi oa pele kapa oa bohareng ba mosebetsi 'me u batla ho ba karolo ea moqoqo ka bokamoso ba AI, ikopanye le Foramo ea Lekhotla la Machabeng la Saense bakeng sa bo-ramahlale ba ntseng ba hlaha.
Etela: lekhotla.saense/foramo Ho fumana ho eketsehileng.
Ke Izzie Clarke, 'me nakong e tlang re tla be re tšohla kamoo bafuputsi ba pele le ba bohareng ba mosebetsi ba ka thusang ho sireletsa leoatle la rona le matla a mokhoa o fapaneng oa ho etsa joalo. Ho fihlela ka nako eo.
Bala haholoanyane ka Saense ntle le meeli: Tšebelisano ea machaba bakeng sa moloko o latelang oa bafuputsi 
Bala haholoanyane ka Ho Nahana bocha kholo le ho tiea ho tikoloho ea lipatlisiso 
Bala haholoanyane ka saense ea Transdisciplinary: Mesebetsi ea pele le ea bohareng e bopa bokamoso ba mahlale 